In sommige delen van Nederland en België gaan de kinderen op 11 november, Sint-Maarten, traditioneel langs de deuren met lantaarns of lampionnen om liedjes te zingen en snoep in ontvangst te nemen.
Tegenwoordig ondervindt het feest stevige concurrentie van het uit Amerika overgewaaide Halloween.
Sint-Maarten verwijst naar de 4e-eeuwse bisschop Martinus van Tours, die in de middeleeuwen veel aanbeden werd als toonbeeld van naastenliefde – en omdat hij heel gewoon was gebleven.
Dit is het verhaal van Martinus van Tours en de viering van Sint-Maarten bij ons en in andere landen.
Waarom gaan de kinderen langs de deuren met Sint-Maarten?
De geleerden weten niet zeker hoe de naamdag van een Franse bisschop zich heeft ontwikkeld tot een kinderfeest. Er zijn aanwijzingen dat delen ervan, zoals het rondlopen met lichtjes, ontleend zijn aan een oud-Germaans winterfeest.
Er zijn echter ook historici die het erop houden dat de oorsprong zuiver kerkelijk is. Zo staat in het Evangelie van Lucas:
‘Wie een lamp aansteekt, zet hem niet weg in een donkere nis, maar plaatst hem op een standaard, zodat degenen die binnenkomen het licht kunnen zien.’
Deze tekst zou vaak voorgelezen zijn vanaf het preekgestoelte op 11 november, waardoor de bevolking Sint-Maarten in verband ging brengen met licht.
Hoe het ook precies ontstaan is, ergens in de 19e eeuw kwam in delen van Nederland en België onder kinderen het gebruik op om al zingend met een lantaarn of lampion langs de deuren te gaan en te bedelen om iets lekkers.
Wie was Sint-Maarten?
Sint-Maarten verwijst naar Martinus van Tours, in de 3e eeuw een bisschop in het Romeinse Rijk.
Martinus werd in 316 geboren in de Romeinse provincie Pannonië, die delen van het tegenwoordige Oostenrijk, Hongarije en de Balkan besloeg.
Hij kreeg een heidense opvoeding, maar legde al vroeg belangstelling voor het christendom aan de dag.
Toen hij 15 was, moest hij tegen zijn zin het Romeinse leger in als legionair. Hi verzocht de Romeinse keizer Julianus de Afvallige (331-363) om vrijstelling van de dienstplicht omdat hij het werk als soldaat niet kon verenigen met zijn christelijke geloof.
Daarop werd hij beschuldigd van lafheid. Volgens zijn biograaf uit die tijd, Sulpitius Severus, bood Martinus aan om aan het front te gaan staan en zich te laten beschermen door het kruis.
Voordat hij deze drastische stap kon zetten, werd hij echter gevangengezet, maar na korte tijd kwam hij vrij en ging hij alsnog in dienst.
In de jaren 330 verliet hij het Romeinse leger en vestigde hij zich in Poitiers in Gallië, het huidige Frankrijk.
In 360 stichtte Martinus in Tours het eerste klooster van Gallië op bevel van bisschop Hilarius.
Martinus was geliefd onder de inwoners van die plaats, en ze wilden hem als hun bisschop. Daar vond hij zichzelf echter te min voor, en hij verstopte zich naar verluidt in een ganzenhok om eraan te ontsnappen. Maar hij werd verraden door het gegak van de ganzen en moest toen wel het ambt schoorvoetend aanvaarden.
Op het graf van Martinus van Tours is later een grote kerk gebouwd.
In Marmoutier even buiten Tours stichtte hij nog een klooster, waarna hij zich terugtrok.
Sint-Maarten stierf in 397 in Candes en werd op 11 november begraven in Tours.
Later werd hij heilig verklaard, en zijn naamdag 11 november wordt in grote delen van Europa nog steeds herdacht.
De nagedachtenis van Martinus
Sint-Maarten stond na zijn leven bekend als een gul en behulpzaam man. Op veel beelden en schilderijen van hem uit de middeleeuwen is een bepaald voorval uit zijn leven afgebeeld.
Sint-Maarten deelt zijn mantel met een bedelaar.
Toen Martinus legionair in het Romeinse leger was, zag hij een bedelaar. Terwijl alle andere soldaten de nooddruftige man straal voorbijliepen, kon Martinus hem niet negeren.
Hoewel hij als soldaat zelf ook niet veel bezittingen had, stopte hij en sneed hij met zijn zwaard zijn mantel in tweeën om die met de bedelaar te delen.
Drie feiten over Sint-Maarten
Wist je dat?
Maarten Luther was genoemd naar Martinus van Tours
Maarten Luther was genoemd naar Martinus van Tours. De kerkhervormer werd op 10 november 1483 geboren en werd een dag later gedoopt, op de naamdag van Sint-Maarten.
De Denen eten eend
In sommige landen, waaronder Denemarken, ontstond naar aanleiding van het verhaal over het ganzenhok de traditie om met Sint-Maarten gans te eten. Maar de Denen vonden ganzen te duur, en tot op de dag van vandaag eten ze op 10 november, Sint-Maartensavond, eend.
Martinus van Tours was onderwerp van een bestseller
De Romeinse jurist Sulpitius Severus (ca. 363-420), een goede vriend van Martinus van Tours, schreef een biografie over hem (Vita sancti Martini). Het ging honderden jaren als warme broodjes over de toonbank.
Zo wordt Sint-Maarten gevierd in andere landen
Bij ons gaan de kinderen langs de deuren, maar veel Europese landen kennen heel andere gebruiken met Sint-Maarten.
- De Polen eten een speciale croissant.
- De Slowaken geven cadeaus aan iedereen die Martin heet.
- De Denen eten eend.
- De Duitsers lopen in processie, steken vuren aan en eten krakelingen.
- De Ieren slachten een haan en smeren zijn bloed op hun huis.
- De Sicilianen eten anijskoekjes en drinken wijn.
- De Maltezen geven hun kinderen een zakje met fruit en noten.
- De Portugezen eten geroosterde kastanjes.
- De Spanjaarden slachten een varken.
- De Kroaten brengen een toost uit op de wijnoogst.