Speelgoed van vroeger

Wist je dat kinderen duizenden jaren geleden al met poppen speelden? Deze poppen zijn bij opgravingen gevonden. Maar ze zagen er anders uit dan nu. Het waren figuurtjes van klei. In de middeleeuwen speelden kinderen met vliegers, ballen, hobbelpaarden en ander speelgoed. Het werd gemaakt van hout of botten van dieren. Rijke kinderen hadden speelgoed van zilver, brons of glas. Rijke meisjes hadden 150 jaar geleden poppen van stof. Het hoofdje was gemaakt porselein. Dat breekt snel, dus de meisjes speelden heel voorzichtig.

© Anky Spoelstra, Zaandam

Spelende kinderen, zo'n 100 jaar geleden. Sommige spelletjes zie je nu nog.

Zelf gemaakt

Vroeger werkten veel mensen in de fabriek of op het land. Ook in het weekend. Ze verdienden niet veel. Ze hadden geen geld om speelgoed te kopen. Daarom maakten ze het zelf. Poppen van restjes stof of van hout. Hele handige vaders maakten een poppenhuis van hout, met piepkleine meubeltjes. Moeders naaiden dan de gordijntjes en de dekentjes. Ouders die wel wat geld hadden, kochten soms speelgoed bij een marskramer, een rondreizende koopman. Je had nog geen speelgoedwinkels. Kinderen maakten zelf ook speelgoed. Van een wilgentak maakten ze een boog. Van oud papier maakten ze bootjes of watermolentjes.

© Museum of Childhood, Edinburgh (Groot-Britannië)

Deze pop is gemaakt van een schoenzool.

In de loop van de eeuwen werden er steeds nieuwe soorten speelgoed bedacht. Zoals de toverlantaarn. Met dit apparaat kon je een afbeelding op een muur projecteren. In het apparaat zat een lamp of een kaars, en je schoof er glazen platen met een tekening in. De caleidoscoop was ook leuk speelgoed. Het is een kijker waarin de gekleurde figuren steeds veranderden. Er werd speelgoed van blik gemaakt. Soms kon je zo'n blikken figuur opwinden met een sleutel. Als je de sleutel losliet, ging het speelgoed bewegen. Mechanisch speelgoed, heet dat.

Na 1850 ontstonden er ook speelgoedfabrieken. Daar werd speelgoed gemaakt door machines. Een machine maakte in een half uur een poppenwagen. Terwijl de timmerman daar een week mee bezig was. Het speelgoed werd dus goedkoper. In fabrieken werden ook bordspelen gemaakt. Dat waren spelletjes om met een groepje mensen aan tafel te doen. Zoals ganzenbord, of mens-erger-je-niet. In speelgoedmusea kun je nog veel speelgoed van vroeger zien. Zoals een vliegende Hollander. Dat is een karretje dat vooruit gaat door aan het stuur te trekken. In Deventer vind je het grootste speelgoedmuseum van Nederland. Er zijn 1300 stukken speelgoed te bekijken.