Scheepvaart vroeger

Nederland is een rijk land. Die rijkdom dankt het voor een groot deel aan de scheepvaart. Zeilschepen voeren vroeger af en aan met handelswaar uit Azië en Amerika. Nederlandse vissersboten voeren naar de Noordelijke IJszee om daar walvissen te vangen. Op de Noordzee haalden vissersboten netten vol vis omhoog. Nederlandse oorlogsschepen vochten tegen de Spanjaarden en de Engelsen. Zonder scheepvaart was ons land nooit geworden wat het is. Maar dat niet alleen. De hele wereld zou er heel anders hebben uitgezien. Mensen varen al duizenden jaren in schepen. De eerste boten waren uitgeholde boomstammen waarmee de mensen op rivieren voeren. Later kregen de bootjes peddels en een roer. Nog later ging men planken gebruiken om grotere boten te bouwen. De Egyptenaren waren de eersten die zeilen op hun schepen gebruikten. Dit gebeurde ongeveer 4000 jaar voor Christus. Varen ging toen een stuk sneller en makkelijker.

© Benelux Press, Voorburg

Zeilschepen hadden enkele grote nadelen: ze konden niet tegen de wind in varen en zonder wind konden ze helemaal niet varen.

Oorlog, handel en ontdekkingsreizen

De Egyptenaren bouwden voor het eerst schepen met een kiel. Door dit lange stuk hout onder het schip kon het schip veel makkelijker recht door het water glijden. Aan het einde van de Middeleeuwen (ongeveer 1500) kregen de schepen twee, drie of vier masten. Ze werden ook slanker, zodat ze nog sneller konden varen.
In de tijd van de eerste driemasters gingen mensen de wereld verkennen. Ontdekkingsreizigers als Columbus voeren naar onbekende werelddelen, zoals Amerika en China. Abel Tasman voer als eerste rond Australië. Hij ontdekte Nieuw-Zeeland. Door deze ontdekkingsreizen bloeide ook de handel. Kooplieden richtten de VOC op, de Verenigde Oostindische Compagnie. Dat was een vereniging die voor de handel met Indië zorgde. Tegenwoordig heet Indië Indonesië.

Het leven op zee was gevaarlijk. Omdat er geen vers eten was, liepen veel zeelui ziektes op, bijvoorbeeld scheurbuik. Op de houten schepen kon gemakkelijk brand uitbreken. Paalwormen konden gaten maken in het hout, zodat het schip zonk. En dan lagen er soms ook nog piraten op de loer. Met hun kleine, snelle schepen probeerden ze handelsschepen te veroveren. Op een schip ontstond soms ruzie of een opstand. Zo'n opstand heette een muiterij. Muiten werd zwaar bestraft, bijvoorbeeld met kielhalen. Hierbij werd de muiter onder het schip doorgehaald.

Ruzies tussen verschillende landen werden ook op zee uitgevochten. Zo voerde Nederland tussen 1652 en 1784 wel vier keer oorlog met Engeland. Hierbij ging het om de macht op de zeeën en de oceanen. Veel schilderijen herinneren aan deze zeeslagen. De laatste oorlog tegen de Engelsen betekende het einde van de VOC.

In 1769 werd de stoommachine uitgevonden. Natuurlijk werd deze nieuwe techniek ook in de scheepvaart gebruikt. In volle vaart tuften nieuwe stoomschepen bij weinig wind de zeilschepen voorbij. Alle schepen die tegenwoordig worden gebruikt voor het vervoer van mensen of goederen, hebben een motor. Zeilschepen zie je nu vooral in de pleziervaart.

In sommige landen zien de schepen er nog net zo uit als vroeger.