Wat is flamenco?

Flamenco4 kids

Wat is flamenco?
Flamenco is de verzamelnaam voor de kunstvorm van muziek, poëzie, zang en dans zoals die in de afgelopen zes eeuwen is ontstaan in het Zuid Spaanse Andalusië. Wat het woord letterlijk betekend daar is écht niemand het over eens. Maar over hoe het voelt heeft niemand ruzie. Temperamentvol, expressief, mysterieus, spannend, vrolijk, verleidelijk, kwetsbaar, krachtig en betoverend zijn paar van die woorden die in je op zullen komen als je de echte flamenco een keer meemaakt. Flamenco is niet alleen muziek, zij is een belevenis.

Waar komt de flamenco vandaan?
De zigeuners, die rond de 14e eeuw vanuit India via Noord- en Zuid Europa naar Spanje trokken, hebben met hun muziekcultuur de basis gelegd voor wat nu de flamenco heet. De Arabische, Joodse, Indiase, Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse culturen hebben in de loop der eeuwen allemaal hun sporen achter gelaten. Vooral Sevilla (zeg; Sevijjaa), de hoofdstad van de Spaanse provincie Andalusia, was de plek waar religie, kunst en cultuur zich mengde. Tegenwoordig zijn ook jazz- en popinvloeden te horen in de flamenco en zij wordt, behalve in Spanje, over de hele wereld van Tokio t/m Amsterdam beoefend.

Hoe speel je flamenco?
Flamenco wordt traditioneel uitgevoerd door een cuadro (zeg; kwadro); een groep flamenco artiesten meestal bestaande uit zanger(s), gitarist(en) en danser(s). In de meer moderne flamenco hoor je ook instrumenten zoals de cajón (zeg; Kagon = een houten kist), udu (zeg; oedoe = waterkruik) basgitaar, piano, strijk- & blaasinstrumenten, drums en handpercussie.

Hoe dans je flamenco?
In de ouderwetse opvatting danst de man vooral krachtig met vurig voetenwerk (zapateado = het stampen met de hakken op vloer) en bij de vrouw ligt de nadruk op de gracieuze bewegingen van de armen, handen en de heupen. De draaiende bewegingen van de handen zijn te vergelijken met bloemen die open en dichtgaan terwijl de armen van onder naar boven bewegen. Het bovenlichaam dat naar boven reikt lijkt los te willen komen van het onderlichaam terwijl benen en voeten stevig op de vloer zijn geplant. Zie ook de fragmenten: videoclips

Virtuoos voetenwerk kan je van zowel vrouwen als mannen verwachten. Onder de stevige schoenen zijn kleine spijkertjes op de zolen geslagen. Dat klinkt een stuk feller. Prachtig zijn de kleurrijke rokken, vaak bedrukt met bolletjes, en grote sjaals (mantón) die de vrouwen dragen.

Waarom roepen ze vaak ‘Olé’?
Als de artiest zo in zijn eigen zang, dans of muziek opgaat en zijn gezelschap weet op te winden klinken er Jaleo’s (zeg; Galeo = aanmoedigingskreet). ‘Olé’ is daarvan de meest bekende uitroep. Juist dat maakt de flamenco zo bijzonder. Het gezelschap steunt zonder uitzondering een ieder die in hun midden zijn kunsten vertoond. Door de begeesterde aanmoedigingen van de groep kan een artiest in een staat van extase komen. Dit moment van betovering noemt men in het Spaans Duende, noem het de ziel van de flamenco.

Wat is het ritme van de flamenco?
Het ritme van de flamenco, noem je in het Spaans compás. Elke flamencostijl (Palós), en dat zijn er heel veel, heeft zijn eigen ritme en compás. Dat ritmepatroon (compás) tel je meestal in twaalven. Tijdens het dansen (baile), voetenwerk (zapateado) en handklappen (palmas) heeft de speler een compás in zijn hoofd die bij de stijl hoort. Het compás is ook wel te vergelijken met een liedje. Om dit te ervaren vraag je iemand om in de maat van een bekend kinderliedje te klappen. Zing het liedje eerst hardop en klap dan op de lettergrepen van de tekst. Daarna klap je het lied zonder je stem te gebruiken.

Ritmespelletjes
Een goed voorbeeld, voor wie het liedje kent, is uit de bekende musical ‘West Side Story’: ‘I’ll like to be in America’. Leg de nadruk op de vetgedrukte lettergreep.

1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12
I - Like - To - Be - In - A - Me - Ri - Ca -

Probeer het ook eens met liedjes zoals ‘Oze Wieze Wo‘ of bijvoorbeeld ‘Aan de Amsterdamse grachten’ Bedenk zelf een liedje dat je kunt klappen. Deze liedjes tel je in drieën net als in een wals. Eenvoudiger is de rumba die je in vieren telt, luister of download het nummer ‘Te Quiero’ op de site van Flamenkita en klap mee op de maat en klap alleen op de onderstreepte tel, op de 1 klap je niet.

1 - 2 - 3 - 4

In een syncope leg je de nadruk op de beat tussen de tellen in. Syncope wordt toegepast in vrijwel alle swingende muziekstijlen. Loop in de maat van een willekeurig liedje en klap in je handen tussen je voetstappen in.

stap - klap - stap - klap - stap - klap - stap - klap
1 2 3 4 ...etc

Natuurlijk bepaald het tempo waarmee je het compás klapt ook het gevoel van een lied. Een langzame beat zal zelden vrolijk klinken!

Hoe zing je flamenco?
De flamencozang is ontstaan uit de Cante Jondo (zeg; kanta gondo), een diepe zang die veel doet denken aan de gebeden uit de Joodse en de Islamitische religiën. Zelfs in de vrolijkste liederen hoor je toch nog een beetje van die klaagzang terug. Voordat iemand echt begint te zingen hoor je vaak eerst een langgerekt ‘aaaaaaaayaaaaaaaayaaaaaaaaaaay‘. De zanger zoekt zo met zijn stem naar de juiste toonzetting en gevoel.

Flamencozangers hebben veel versjes en gedichten in hun hoofd zitten die ze geleerd hebben van hun grootouders of van Spaanse dichters. Soms veranderen ze die of verzinnen zelf weer nieuwe. Deze coupletten noemen ze in het Spaans Coplas. De teksten gaan over de liefde en de dood maar vaak ook en met humor over de kleine dingen in het leven. Er wordt veel geïmproviseerd en de zangers, dansers en muzikanten wisselen elkaar af met solo’s en lijken soms met elkaar een soort van ‘battle’ aan te gaan.

De tekst op de pagina ‘Spaanse Les’ is een liefdesgedicht en door Samba Salad op muziek gezet. Je kan een MP3 op dezelfde pagina gratis downloaden net als de instrumentale versie.
ZELF DOEN!
Opdracht 1 Zing het liedje ¡Te quiero! mee met de artiesten en laat een paar mensen het klappen en anderen er op dansen. Op de instrumentale versie mag je het helemaal zelf zingen.
Opdracht 2 Vertaal de tekst in het Nederlands aan de hand van de woordenlijst op de pagina ‘Lesbrief’
Opdracht 3 Beantwoord de volgende vragen:

Wat is een compás
Omschrijf de betekenis van‘duende’
Hoe heet een groep die de flamenco beoefend?
Waar in Spanje kom je veel flamenco tegen?
Hoe heet het stampen op de vloer in het Spaans?
Wat is een copla?
Hoe noem je een uitroep zoals ‘Olé’ in het Spaans?
Waarom roepen de flamenco’s ‘Olé’?

Om meer te weten over de flamenco kan je natuurlijk ook zelf snuffelen op het internet. Zeker moet je een keer naar een uitvoering gaan, in Nederland zijn er genoeg optredens van uitstekende flamenco’s.

Links over de flamenco

Terremoto
Mundo Flamenco
Flamenco.nl
Flamenco Startpagina

Wat is flamenco?

FlamenkitaLesPakket.zip

download lespakket met muziek + Spaanse taalles + informatie voor leerlingen en leerkrachten met o.a. begrippenlijst en historisch overzicht

Vragen? email naar: info@sambasalad.nl