Groep 6/7/8

Even op bezoek bij je tante 100 kilometer verderop. Geen probleem. Uurtje met de trein of met de auto. Reizen, de normaalste zaak van de wereld. Maar nog geen 200 jaar geleden was dat wel even anders. Auto's, vliegtuigen, treinen die bestonden toen nog niet. 100 kilometer was een enorme afstand. Dan kon je ervoor kiezen om met de koets met paarden te gaan. Maar dan was je nu al 12 uur onderweg en bovendien kon je alleen betalen als je rijk was. Nee. De gewone man moest gewoon gaan lopen. En zo duurde dat bezoekje aan je tante wel 20 uur. Maar vanaf 1800 gaat dat allemaal veranderen door een geweldige uitvinding uit Engeland: de stoommachine. Het principe is heel simpel: je brengt in een grote ketel water aan de kook en je krijgt stoom. En met die stoom kun je dingen laten bewegen. Een slimmerik bedenkt dat je onder zo'n stoommachine ook wielen kunt zetten dan krijg je iets waanzinnigs. Namelijk: de stoomlocomotief! En de allereerste stoomlocomotief die ooit in Nederland heeft rondgereden staat nu in het Spoorwegmuseum in Utrecht. Mag ik je voorstellen aan De Arend. In 1839 rijdt hij met een gangetje van zo'n 40 kilometer per uur. Dat is ongeveer de snelheid van een brommer. Van Amsterdam naar Haarlem in ongeveer een half uurtje. Het is spectaculair! Zo'n stoomlocomotief gaat wel zes keer zo hard als een trekschuit of bijvoorbeeld een paardenkoets. Razendsnel voor die tijd. Maar toch is niet iedereen er blij mee. Heel veel mensen zijn doodsbang voor dit sissende, stomende, vuurspuwende ijzeren monster. Geleerden denken dat je hersenen uit elkaar kunnen spatten door de snelheid. Vrouwen vallen flauw en boeren zijn bang dat hun koeien door de stress geen melk meer geven. Maar karnemelk. Gelukkig blijkt het allemaal heel erg mee te vallen. Alleen echt een pretje is het reizen met de trein nog niet. Je hebt eerste, tweede en derde klas en alleen de eerste klas heeft glas. De 2e klas in de 3e klas zijn gewoon open. Vooral de 3e klasse is afzien. Harde houten bankjes en helemaal open. Je zit in weer en wind en bovendien vlak achter de stoomlocomotief. Dus je krijgt alle rook van die kant zo in je snufferd. In de loop van de tijd veranderen de stoomlocomotieven. Ze worden overdekt en steeds sterker en groter. En ik mag vandaag mee als hulpje op zo'n grote stoomlocomotief van de Veluwse Stoomtrein Maatschappij. Wauw wat een geweldige stoomlocomotief. Kees je bent de stoker, maar wat doe je dan precies? Ik ben de locomotief aan het opstoken. Hij moet goed warm worden. Duurt het lang voordat het warm is? Ach 10, 12, 18 uur zelfs wel. Echt waar? Zo lang moet je daaraan werken om het goed heet te krijgen. Koen, jij bent de bestuurder van de stoomtrein. Wat zijn we nu aan het doen? Nou zoals je ziet zijn we nu kolen aan het laden.  Het zijn er een hele hoop he? Ja het zijn er een hele hoop. We hebben wel duizend kilo nodig om ongeveer 20 kilometer te kunnen rijden. Zoveel? Ja, zo veel. En je hebt ook een hoop water nodig he? Ja we hebben misschien nog wel meer water nodig dan we eigenlijk kolen nodig hebben. Kijk, Bart. Dit is watertelling, hier zit koud water in. Dit is de watervoorraad. Er gaat wel negenduizend liter water in en dat is heel veel. Maar dat koude water wordt verhit in de ketel. Ja dat klopt. Kijk de ketel, die zit hier. Hier wordt dus het stoom gemaakt zeg maar van het water. Hier wordt het water verhit? Ja hieronder zit het vuur en daar wordt het water verhit. Het werkt dus eigenlijk net als een fluitketel. Daar komt ook stoom uit. Maar wat gebeurt er vervolgens met de stoom? Die stoom wordt hier verzameld in deze ketel en ook hier in deze stoomdom. Dit heet een stoomdom? Ja, een stoomdom. En daar halen we de stroom uit van de ketel en dan gaat dat via leidingen naar beneden naar de cilinders. En dan komt de stoom dus uiteindelijk hier terecht? Ja. Uiteindelijk kun je die buis komt hier naar binnen bij de cilinders. Bij de stoomschijven, naar de cilinders. En die zet uiteindelijk de trein in beweging. Die cilinders gaan bewegen? Ja die gaan als het ware heen en weer en drijven deze zuigers dan aan... En de trein komt in beweging! En de trein komt in beweging. Ongelooflijk. En dat allemaal alleen maar met water en kolen. We gaan zo vertrekken. Maar eerst nog water vullen. Voor ons ritje hebben we maar liefst 9000 liter nodig. Ronald, jij bent chef-trein maar wat doet de chef-trein precies? Een chef-trein is verantwoordelijk voor de veiligheid van de trein op het station en onderweg. Op dit moment koppel ik de trein aan. Op het eindstation zorg ik ervoor dat de locomotief naar de andere kant van de trein gereden wordt. En daarbij bedien ik ook wissels om ervoor zorgen dat de trein over het juiste spoor mag rijden. Ja. En als alles helemaal veilig is, geeft Ronald het vertreksein. Dit zijn de leuke dingen uit het leven! Vanaf 1860 gaan steeds meer mensen met de trein reizen. Er worden ook steeds meer treinstations gebouwd en in 1900 is de trein het belangrijkste vervoermiddel van Nederland. De trein wordt ook steeds luxer. Een tweedeklas coupé uit 1903 ziet er zo uit. Best wel chic. En dit is een 3e klas rijtuig uit 1910. Moet je kijken, best wel luxe. Een groot verschil met dat 3e klas wagonnetje van de Arend, die uit het begin. Omdat de treinen zo snel was, leek het alsof Nederland steeds kleiner werd. Nu kon je wel bij je tante 100 kilometer verderop op bezoek gaan. Steeds meer mensen krijgen op die manier contact met elkaar. En de trein kon natuurlijk ook goederen vervoeren van en naar fabrieken, zodat ook de industrie kon groeien. Remmen! Station Eerbeek. Chef trein, zijn we veilig? Veilig! Zo, bestemming bereikt!

Van Trijntje en de hunebedden tot Anton de Kom, Europa en het Oranjegevoel: de vernieuwde canon bevat vijftig vensters die de geschiedenis van Nederland samenvatten. In deze interactieve schoolplaat kun je alle 50 vensters verkennen. Bekijk de video's en test je kennis in de quizzen.

Interactieve schoolplaat over de Canon

De Canon van Nederland

Karel de Grote is een vorst uit de vroege middeleeuwen. Hij regeert onder andere over het gebied wat nu Nederland is. Test je kennis over zijn rijk en leven.

Quiz over de Europese vorst Karel de Grote

Wat weet jij over Karel de Grote?

De Europese Unie is een politiek en economisch samenwerkingsverband tussen 27 Europese landen. Door deze samenwerking kan er makkelijk handel worden gedreven, gereisd en betaald met de EURO. Belangrijke Europese beslissingen worden genomen door de EU. Wat weet jij over de geschiedenis van deze samenwerking?

Quiz over de geschiedenis van de Europese Unie

Wat weet jij over de Europese Unie?

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

Eise Eisinga bouwt in zijn huis een planetarium. Inmiddels is dit het oudste nog werkende planetarium ter wereld. Hoeveel weet jij over Eise en zijn planetarium? Test je kennis in de quiz!

Quiz over de bouwer van het planetarium

Eise Eisinga

De eerste spoorlijn

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Het Klokhuis

Programmalogo's

Op 20 september 1849 wordt de eerste spoorlijn van Nederland geopend, van Amsterdam naar Haarlem. De stoomlocomotief ‘De Arend’ rijdt er met 40 kilometer per uur overheen. De stoomlocomotief wordt aangedreven door middel van stoom dat afkomt van waterdamp. Eigenlijk is de trein een hele grote fluitketel. In het begin vinden mensen dit wel heel gek, maar langzaamaan wordt reizen met de trein steeds gebruikelijker. De treinen worden ook steeds luxer en comfortabeler. Zo kan iedereen ineens veel sneller naar andere plekken in Nederland reizen.

Burgers en stoommachines

De stoomtrein, een nieuw en snel vervoersmiddel

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Header slingers

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.