Albert Schweitzer

Afkomst

Albert Schweitzer wordt op 14 januari 1875 geboren in de pastorie van Kaysersberg, een plaats in de Elzas, die toen deel uitmaakte van het Duitse rijk. Zijn vader is er waarnemend Luthers predikant. Hij heeft een oudere zus en krijgt nog een jongere broer en twee zusjes. Zijn jeugd brengt hij door in Günsbach (bij Colmar), waar zijn vader dan is aangesteld als predikant. Vanaf zijn vijfde jaar krijgt hij les van zijn vader op een tafelklavier; van jongsaf aan ontwikkelt hij zo zijn muzikale talenten. Hij gaat eerst naar school in Günsbach en wat later in Münster; vanaf 1885 volgt hij het gymnasium in Mülhausen, waar hij in juni 1893 het diploma behaalt. Tijdens zijn gymnasiumopleiding is hij in de kost bij een oom en tante, waar een strakke discipline heerst van huiswerk maken en pianospelen. In 1893 bezoekt Albert Parijs en maakt kennis met de organist Widor, van wie hij een leerling wordt.

Hulppredikant

Een jaar later rondt Schweitzer zijn theologiestudie af met een proefschrift. Inmiddels is hij als hulppredikant verbonden aan de St.-Nicolaaskerk te Straatsburg. Bij de catechisanten probeert hij de essentie van het evangelie zo goed mogelijk in te prenten, opdat ze zich die levenslang zullen herinneren. Bij velen slaagt hij daar ook in, zoals uit latere correspondentie blijkt. In 1898 leert hij de Duits-joodse Hélène Bresslau kennen. Deze had - voor die tijd zeer modern – een aantal cursussen gevolgd en was lerares geworden. Daarnaast deed ze vrijwilligerswerk. Beiden waren ervan overtuigd dat ze de plicht hadden anderen goed te doen omdat ze zelf zo bevoorrecht waren. Later, in 1912, trouwen ze.

Theoloog en studie medicijnen

Vanaf 1902 is Schweitzer privaatdocent theologie aan de universiteit van Straatsburg. Vervolgens wordt hij hoofd van het theologisch seminarie van St.-Thomas. Als leraar en als mens is hij zeer geliefd. Naast zijn vele activiteiten wil hij zich graag nuttig maken voor behoeftigen en kansarmen, maar dat loopt steeds op niets uit. Er blijkt een kloof te bestaan tussen Schweitzers milieu en de mensen die hij wil helpen. In de herfst van 1904 komt hij in aanraking met een Parijs zendingsgenootschap en besluit medicijnen te gaan studeren om zich nuttig te maken als tropenarts in Gabon, in die tijd een Franse kolonie in Afrika. Uiteindelijk begint hij eind 1905 in Straatsburg aan zijn studie medicijnen. Velen verklaren hem voor gek dat hij een muzikale en wetenschappelijke carrière “weggooit”, maar hij zet door. Hij blijft overigens theologische colleges geven en preken, zodat zijn dagen zeer gevuld zijn.

Eerste Wereldoorlog

Tijdens Schweitzers eerste verblijf in Afrika breekt de Eerste Wereldoorlog uit. Als Duitser op Frans grondgebied krijgt hij huisarrest; ook mag hij geen medische handelingen meer verrichten….Tijdens zijn internering begint hij aan een cultuurfilosofisch boek over het herstel van de beschaving. Na enkele maanden wordt zijn bewegingsvrijheid wat groter en mag hij ook weer als dokter werken. Maar het gebrek aan contact met Europa vanwege de oorlog en de tropische omstandigheden vragen veel van de Schweitzers. In deze periode ontwikkelt hij het thema Eerbied voor het leven, dat het centrale thema van zijn levensbeschouwing wordt.

Internering

In september 1917 worden de Schweitzers overgebracht naar het interneringskamp Garaison in de Franse Pyreneeën. Vanuit alle windstreken waren daar “krijgsgevangenen” bijeengebracht. In dat kamp heeft Schweitzer veel geleerd van medegevangenen: ambachtslieden, directeuren, religieuzen etc. Schweitzers gezondheid verbetert er ook. Vanwege zijn menselijke en medische kwaliteiten bouwt Schweitzer er vele goede relaties op. In de kampkapel vindt hij zelfs een harmonium om te bespelen ! In de zomer van 1918 keren de Schweitzers naar de Elzas terug in het kader van een uitwisseling van gevangenen. Hélène gaat naar haar ouders in Straatsburg, en Albert naar het ouderlijk huis te Günsbach.