Taaie rakkers uit de oertijd

Maartje Kijne, 21 januari 2019

Je zou raar opkijken als er ineens een dinosaurus in je tuin loopt, of een sabeltandkat op je bank ligt. Zo keken onderzoekers toen ze voor het eerst een levende coelacant zagen. Deze grote vis met stevige vinnen was alleen bekend als fossiel, maar bleek nog steeds te leven. Mensen noemden hem daarom een ‘levend fossiel’. Er bestaan meer levende fossielen. Het zijn planten en dieren die al heel lang bestaan en nauwelijks veranderd zijn. Hier een rijtje overlevers uit de oertijd.

Onderdeel van:

Coelacant
Coelacant
Atypeek - iStock - GettyImagesPlus | Licentie: RF Getty Images

Spookhaai

Een vis die nooit naar de haaien is gegaan, is de spookhaai. Deze diepzeevis zwemt al miljoenen jaren rond in de oceanen. In die tijd is hij lekker zichzelf gebleven. Hij ziet er nog net zo uit als 400 miljoen jaar geleden, inclusief schattig olifantensnuitje. Echt een levend fossiel dus. Officieel behoren spookhaaien trouwens niet tot de haaien, maar tot de draakvissen. Ze spoken nu rond in de Indische Oceaan en bij Australië en Nieuw-Zeeland. 

Youtube - Pang Quong | Licentie: Alle rechten voorbehouden

Degenkrab

Degenkrabben winnen het van spookhaaien als het om overleven gaat. Deze dieren scharrelen al 450 miljoen jaar rond op de zeebodem. Ze eten mosselen, wormen en andere dieren. Met de staartstekel draaien ze zich weer om als ze op hun rug zijn neergekomen. Er leven nog vier soorten degenkrabben bij Azië en Noord-Amerika. Degenkrabben worden makkelijk fossiel. Hun harde pantser blijft lang bewaard na hun dood. Zou dit pantser ook het geheim zijn van hun eeuwige bestaan? 

Fossiele degenkrab
Frank Vincentz | Licentie: CC BY-SA 3.0
Fossiele degenkrab
Degenkrab
Degenkrab
iStock - GettyImages - Tamara528 | Licentie: RF Getty Images
Fossiele coelacant van Naturalis
Naturalis - Maartje Kijne | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
Fossiele coelacant van Naturalis

Coelacant

Een andere bikkel met lange adem is de coelacant. In de inleiding is hij al genoemd. Zo’n 70 miljoen jaar geleden zou hij zijn uitgestorven. Maar tot ieders verbazing werd er opeens één opgevist in 1938 voor de kust van Zuid-Afrika. Later werden er meer gevonden. Wat een vreemde naam trouwens: coelacant. Het betekent ‘holle vinstralen’, omdat de graten van de staartvin (vinstralen) hol zijn. Daarnaast hebben ze vinnen die op pootjes lijken. Ademen doen ze met zowel kieuwen als longen. Zouden ze het daarom al 390 miljoen jaar uithouden op aarde?

Ginkgo

Er zijn ook planten die maar niet willen uitsterven. De ginkgo of Japanse notenboom is er zo een. De eerste ginkgosoorten ontstonden 190 miljoen jaar geleden. Al gauw groeiden ze overal ter wereld. Door koude perioden bleven er steeds minder soorten over. Men dacht zelfs dat de ginkgo was uitgestorven, tot men nog een soort in China ontdekte. Ginkgo biloba werd rond de 12e eeuw vanuit China naar Japan gebracht door boeddhistische monniken. Vanuit daar werd hij over de hele wereld verspreid. Het is een geliefde boom, vanwege zijn prachtige bladeren. In de herfst kleuren ze knalgeel.

Fossiele ginkgo
Ghedoghedo | Licentie: CC BY-SA 3.0
Fossiele ginkgo
Ginkgo in de lente
Ginkgo in de lente
E+ - GettyImages - ooyoo | Licentie: RF Getty Images

Welke uitgestorven dier- of plantensoort zou jij wel levend willen terugzien?

Meer overlevers

Er leven nog veel meer versteende oudjes op aarde. Koralen bestaan al meer dan 548 miljoen jaar. Sponzen al 660 miljoen jaar. Stromatolieten, een soort blauwalgen, leven al 3,7 miljard jaar zonder veel te veranderen. Wat maakt dat een soort eindeloos blijft voortbestaan? Waarschijnlijk het vermogen zich telkens aan verschillende leefomgevingen aan te passen. En een flinke dosis geluk. 

Stromatolieten in Shark Bay, Australië
Stromatolieten in Shark Bay, Australië
iStock - GettyImages - PonAek | Licentie: RF Getty Images

Ook interessant