03 juni 2017 t/m 24 september 2017

De ontdekking van Mondriaan

Amsterdam | Parijs | Londen | New York

Piet Mondriaan [1872-1944]  Victory Boogie Woogie, 1942-1944 Olieverf, tape, papier, houtskool en potlood op doek 127,5 x 127,5 cm  Gemeentemuseum Den Haag. Bruikleen Instituut Collectie Nederland/Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen

Gemeentemuseum Den Haag neemt bezoekers in de zomer van 2017 mee op reis door het leven en werk van Piet Mondriaan. Die reis voert langs metropolen Amsterdam, Parijs, Londen en New York, de steden waar Mondriaan zijn geniale brein de vrije ruimte kon geven en de ontdekkingen deed waarmee hij de kunst totaal veranderde. Het Gemeentemuseum bezit de grootste collectie Mondriaans ter wereld. Deze tentoonstelling toont voor het eerst de volledige collectie, die uit maar liefst 300 werken bestaat. Daarnaast zijn er brieven, foto’s en persoonlijke objecten - zoals zijn verzameling grammofoonplaten - te zien en kan er een kijkje worden genomen in een reconstructie (op ware grootte) van Mondriaans Parijse atelier. Zo kan de bezoeker deze zomer niet alleen de ontwikkeling van Mondriaans werk ontdekken, maar ook de modernste kunstenaar van de twintigste eeuw beter leren kennen.

Mondriaans werk is als een tijdreis door de moderne kunst

Amsterdam

Op jonge leeftijd wordt al duidelijk dat Piet Mondriaan (1872-1944) een groot talent heeft voor tekenen. In 1895 rondt hij zijn studie aan Rijksacademie in Amsterdam af en maakt al gauw naam als landschapsschilder. Van tijd tot tijd trekt hij erop uit, naar het Zeeuwse Domburg of het Brabantse Uden. Hier waant hij zich vrij van traditie en experimenteert hij met zijn vormentaal en kleurgebruik. Hij schildert frivole en felgekleurde molens, appelbomen, kathedralen en duinlandschappen. Hij is consequent op zoek naar het nieuwe, en droomt van een kunst voor een nieuwe moderne wereld.

Parijs

Op zijn 39e, in 1911, gooit hij zijn leven radicaal om. Hij zegt zijn huis in Amsterdam op, verbreekt zijn verloving en brengt zijn werk onder bij vrienden. Hij gaat zijn geluk beproeven in de bruisende kunstwereld van Parijs. Hij ontmoet er internationale kunstenaars, schrijvers en intellectuelen, die allemaal op zoek zijn naar een moderne, vooruitstrevende kunst. Hij maakt er kennis met het kubisme van Pablo Picasso, waardoor hij steeds meer zijn eigen weg durft te gaan en abstracter gaat werken. Hij wil de zichtbare werkelijkheid terugbrengen tot de absolute essentie: een ritme van vlakken en kleuren, horizontalen en verticalen. Zo komt hij tot zijn beroemde stijl, waarmee hij de energie van het moderne stedelijke leven waar hij zo van houdt, kan weergeven.

Londen

Als de Tweede Wereldoorlog dreigt en de nazi’s Mondriaans kunst tot entartet verklaren, vlucht hij in 1938 naar Londen. Met hulp van kunstenaars Naum Gabo en Ben Nicholson vindt hij er een appartement in Hampstead dat hij al snel omtovert in typische ‘Mondriaan stijl’. De nieuwe omgeving inspireert hem en hij gaat hard aan het werk, maar duikt ook -net als in Amsterdam en Parijs – in het sociale leven. Samen met Peggy Guggenheim en Virginia Pevsner gaat hij regelmatig dansen in jazz clubs. Hij ontwikkelt een passie voor de speelse figuren van Walt Disney, die net de eerste lange animatiefilm Sneeuwwitje heeft uitgebracht. Hij stuurt Disney ansichtkaarten naar zijn broer die hij ondertekent met ‘Sleepy’. Mondriaan krijgt mogelijkheden om te exposeren in belangrijke galerieën, maar ondanks zijn succes en plezierige leven in Londen groeit ook hier zijn angst voor de nazi’s en na twee jaar vlucht hij naar New York.

New York

In New York leert Mondriaan op zijn 68e een nieuwe wereldstad kennen, met gloednieuwe muziek – de Boogie Woogie – en een bruisend uitgaansleven. Hij geniet er met volle teugen van. De nieuwe energie mondt uit in zijn laatste meesterwerk, Victory Boogie Woogie, dat na zijn overlijden in 1944 onafgemaakt op zijn schildersezel in zijn atelier achterblijft.

De ontdekking van Mondriaan

Met ruim 300 werken is de Mondriaancollectie van het Gemeentemuseum de grootste ter wereld. De collectie bestrijkt iedere fase van Mondriaans indrukwekkende loopbaan. Van de vroege avontuurlijke landschappen die hij schildert in en om Amsterdam en Domburg, langs de fundamentele abstractie die hij ontdekt in Laren en Parijs, helemaal tot aan New York waar hij een radicaal nieuw ritme ontdekt dat zijn laatste meesterwerk Victory Boogie Woogie (1942-1944) definieert. In De ontdekking van Mondriaan worden deze werken voor het eerst in de geschiedenis van het museum allemaal tegelijk getoond, waaronder ook kwetsbare werken die zelden te zien of langdurig zijn uitgeleend. Directeur Benno Tempel verheugt zich op dit ongekende overzicht: “toen Mondriaan in 1944 overleed, schreef de Amerikaanse pers al dat een van de grootste kunstenaars van de 20e eeuw was overleden – en dat terwijl die eeuw nog niet eens op de helft was. In deze tentoonstelling kan het publiek het genie dat Mondriaan was opnieuw ontdekken”.

Publicaties

In december 2016 is bij Uitgever Hollands Diep de vuistdikke biografie Piet Mondriaan. Een nieuwe kunst voor een ongekend leven door Hans Janssen verschenen.

In januari 2017 verschijnt bij Uitgeverij Waanders de rijk-geïllustreerde publicatie Mondriaan. De man die alles veranderde.

Multimedia

Bij de tentoonstelling is een audiotour beschikbaar voor 2,50 in de talen Nederlands, Engels, Duits en Frans. De audiotour is een aanvulling op de tentoonstelling en bevat behalve muziekfragmenten* in relatie tot Mondriaans liefde voor muziek, ook fragmenten uit brieven en uitspraken van tijdgenoten, en biedt daarmee het publiek de gelegenheid de kunstenaar nóg beter te leren kennen.

Daarnaast kan het publiek – naar keuze voorafgaand of na afloop van de tentoonstelling – de eigen kennis van Mondriaan testen in een speciaal voor de tentoonstelling ontwikkelde game (10+).

*Met dank aan Do Foundation voor de muziekfragmenten in de audiotour van Jakob van Domselaer, Proeven van Stijlkunst I-IX uitgevoerd door Kees Wieringa op piano en Daniel Ruyneman, De Roep.