Naturalis Biodiversity Center | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
Echt de grootste
In kastelen hangen vaak grote geweien van edelherten aan de muur. Jachttrofeeën. Een gewei met twaalf takken is letterlijk de kroon op het werk van een mannelijk edelhert. Maar groot? Het gewei van het reuzenhert was nóg groter. Volgroeid kon het 3,5 meter breed worden en 50 kilo wegen. Het is het grootste gewei dat ooit in de natuur is ontstaan. Ook de vorm is imponerend. Waar edelherten dunne sprieten hebben, bestaat het gewei van het reuzenhert uit een breed blad. Met zo'n kopversiering zag geen ander reuzenhert hem over het hoofd. Dat was precies de bedoeling: het gewei diende vooral om op te vallen.
Geweiverzameling van Graaf von Arco Zinneberg
Wikimedia CC0 | Licentie: CC0
Reclame maken
Veel grazers dragen puntige uitsteeksels op hun kop. Geduchte wapens waar ook de sterkste roofdieren ontzag voor hebben. Herten gebruiken hun gewei ook om te vechten met een rivaal. De winnaar is de baas. Maar wat ze vooral met hun gewei doen is pronken. Het mannetje met het mooiste gewei versiert het mooiste vrouwtje. Hij mag zelfs met meerdere hinden paren. Voor herten zijn geweien dus onmisbaar voor het krijgen van baby's. Onderaan het reuzenhertgewei zat een groot en breed uitsteeksel, de oogtak. Het uitsteeksel zat vlak boven de ogen en maakte de kop visueel groter en nóg aantrekkelijker voor de hindes. Eigenlijk was het reuzenhert een wandelende reclamezuil. Met een niet mis te verstane boodschap: ''Kijk, hier ben ik. Ik ben supergezond. Ik ben de beste. Paar met mij!''
Bluf?
Nee, wat het reuzenhertmannetje beloofde, maakte hij ook waar. Gewei is bot dat groeit uit twee speciale knobbels die bovenop de schedel zitten. Als gewei groeit, zit er een fluwelen huid omheen die barstensvol zit met bloedvaten. Via de bloedvaten komen voedingsstoffen uit het lichaam naar het gewei om het te laten groeien. Maar geweien zijn 'luxe' lichaamsdelen. Er gaan pas voedingsstoffen heen als alle andere organen van het lichaam goed verzorgd zijn. En hoe groter het gewei, hoe meer energie het kost. Een mannetje met een groot gewei liet dus zien dat hij in topconditie was en supergenen bezat. Hij kon het zich veroorloven om een gewei te maken dat de meeste tijd nutteloos was. Elk jaar opnieuw moest hij dit kunstje herhalen, want in het voorjaar viel het gewei af.
De alsemplant (links) en resten in de kies van het reuzenhert (rechts).
(links) Wikimedia CC BY-SA2.5 - (rechts) (c) Raymond van der Ham | Licentie: Alle rechten voorbehouden
Krachtvoer
Een gewei ontstaat niet vanzelf. Er zijn veel voedingsstoffen nodig om het te maken. Hoe kwam het reuzenhert daaraan? Paleo Ecoloog Bas van Geel van de universiteit van Amsterdam ontdekte dat reuzenhertmannetjes vooral alsem aten. Uit reuzenhertkiezen pulkte hij fossiele voedselresten. Onder de microscoop zag hij vooral stuifmeel van alsem, een asterachtige plant die op de mammoetsteppe groeide. Door alsem te eten kreeg het reuzenhert snelle 'shotjes' mineralen binnen, vooral kalk en fosfor; goed voor de groei van geweien. De kiezen van het reuzenhert hebben diepe plooien en scherpe richels. Ze staan ook dicht opeen en vormen als het ware één groot kauwvlak. Hierdoor kwamen voedingsstoffen tijdens het kauwen snel vrij uit de alsemplanten. Niet alleen het gewei, alles aan de kop van het reuzenhert was top!