Broedzorg

Natasja Ouwerling, 22 juni 2018

Een kenmerkend lentebeeld, een broedende vogel. Ook andere dieren kennen broedzorg, zoals vissen, amfibieën en zelfs zoogdieren.

Onderdeel van:

Broeden

Broeden is het uit laten komen van eieren door het afgeven van warmte. Meestal broedt de vogel eieren uit in een nest. Door een groot voedselaanbod is het voorjaar het broedseizoen. Bij de meeste vogelsoorten broedt het vrouwtje de eieren uit en zorgt het mannetje voor voedsel.

Een ander laten broeden

Bij de koekoek gaat het uitbroeden van de eieren anders. De koekoeken broeden hun eieren niet zelf uit. Ze leggen de eieren in nesten van andere vogels, zoals heggenmussen. Hoe? Een mannetjes koekoek leidt een broedende heggenmus af. Vervolgens legt het vrouwtje een ei in het nest van de mus. Daarna neemt ze een ei van de heggenmus mee. Dit vergroot de kans dat de heggenmus niet doorheeft dat er een ei te veel is. De mus broedt alle eieren uit en zorgt voor alle jongen. De grotere, jonge koekoek werpt echter zijn stiefbroertjes en zusjes het nest uit. Zo krijgt het grotere koekoeksjong al het voedsel. Dit heet broedparasitisme.

Merelnest
Merelnest
Wikimedia | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

De broedbuidel

Een andere manier van broedzorg is een broedbuidel. Zeepaardmannetjes hebben bijvoorbeeld een broedbuidel. Het vrouwtje brengt tijdens de paring, de eicellen in de buidel van het mannetje, die de eicellen dan bevrucht met zijn zaad dat aanwezig is in de buidel. Het mannetje draagt de eicellen in zijn buidel en beschermt ze. De buidel van het mannetje is tijdens de broedtijd van tien dagen tot zes weken afgesloten en het mannetje zorgt tijdens het dragen van de eicellen voor een veilige omgeving in zijn buidel voor de eicellen. Als de kleine zeepaardjes zelfstandig zijn, verlaten ze de buidel van hun vader.

Eierlevendbarend

Een andere manier van eieren uitbroeden is in het lichaam zelf. Dit wordt gedaan door bijvoorbeeld haaien. Bij haaien broedt het vrouwtje de eieren uit in haar eigen lichaam. Het mannetje bevrucht de eieren in het vrouwtje. De kleine haaien verlaten uiteindelijk levend hun moeder. Dit heet ook wel eierlevendbarend of ovoviviparie genoemd. Alle voedingsstoffen zitten in het ei en het lichaam van de moeder zorgt alleen maar voor een veilige omgeving voor de kleine haaien.

Vogelbekdier
Wikimedia | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
Vogelbekdier

Eierleggende zoogdieren

Er zijn ook zoogdieren die eieren leggen, zoals het vogelbekdier en vier soorten mierenegels. De paring van vogelbekdieren gebeurt in het water. Twee weken na de paring graaft het vrouwtjes vogelbekdier een broedhol, dat wel zeven tot dertig meter lang kan zijn. In een nestkamer legt het vrouwtje één tot drie eieren. Na ongeveer twaalf dagen komen de eieren uit en de jongen zijn dan blind en kaal. Vogelbekdieren geven wel melk aan hun jongen, maar hebben geen tepels zoals andere zoogdieren. Ze hebben namelijk de talgklieren van de haren op haar buik. Het melk lekt langs de haren en de jongen likken de melk op. Na vier maanden houden de jongen op met het drinken van melk en zijn ze zelfstandig.

Uitbroeden in de bek

Muilbroeders zijn vissen waarbij de ouders de bevruchte eitjes in hun muil verder uitbroeden. Deze taak voeren zowel mannetje als vrouwtje uit. Als  vissen eitjes in hun muil dragen, is er vaak een onderkin te zien bij de vis. Bij arowana vissen broeden de mannetjes de eitjes uit, ook wel vadermuilbroeders genoemd. Eenmaal uit de eitjes gekomen, blijven de nakomelingen nog een tijdje in de muil. De jonge vissen zullen heel voorzichtig een paar keer uit de bek van hun vader zwemmen, voordat ze het veilig genoeg vinden om niet meer terug te gaan in zijn muil.

Arowana-vis
Wikimedia | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0
Arowana-vis

Er zijn kikkersoorten die de eitjes doorslikken en in hun maag uitbroeden. Hoe worden deze geboren?

Ook interessant